Cùng dự Hội nghị có đại diện lãnh đạo các cơ quan trực thuộc Văn phòng Quốc hội, Văn phòng Chính phủ, các Bộ, ngành Trung ương; đại diện lãnh đạo UBND, Sở GTVT 34 tỉnh, thành phố có tuyến đường sắt đi qua; các chuyên gia lĩnh vực đường sắt, Ban quản lý dự án, các tập đoàn, doanh nghiệp khai thác đường sắt, Hội Kinh tế và vận tải đường sắt Việt Nam và đại diện lãnh đạo các cơ quan, đơn vị trực thuộc Bộ GTVT.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng phát biểu tại Hội nghị tổng kết 5 năm
thi hành Luật Đường sắt
Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy cho biết, Luật Đường sắt năm 2017 được Quốc hội khóa 14 thông qua ngày 16/6/2017, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2018 là văn bản quy phạm pháp luật cao nhất điều chỉnh toàn bộ hoạt động GTVT đường sắt từ công tác quy hoạch đến đầu tư, xây dựng, kinh doanh, đảm bảo an toàn giao thông đường sắt.
“Luật Đường sắt năm 2017 đã tạo khung pháp lý quan trọng cho công tác quản lý, đầu tư, khai thác kết cấu hạ tầng và kinh doanh vận tải đường sắt theo hướng phân định rõ giữa quản lý nhà nước với kinh doanh, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng và kinh doanh vận tải đường sắt, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng giữa các thành phần kinh tế”, Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy nhấn mạnh.
Tuy nhiên, sau 5 năm thực hiện, Luật Đường sắt 2017 cho thấy còn một số nội dung chưa phù hợp, việc triển khai gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển đặc biệt là các quy định về đường sắt đô thị, đường sắt tốc độ cao; chưa có cơ chế chính sách mang tính đột phá để huy động nguồn lực phù hợp với một chuyên ngành có tính đặc thù cao như đường sắt; còn bất cập trong công tác quản lý, khai thác, bảo trì và kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt; cần tăng cường phân cấp, phân quyền trong quản lý, đầu tư đường sắt,… Đây là một trong các nguyên nhân dẫn đến thị phần vận tải đường sắt ngày càng giảm sút, chính sách ưu đãi phát triển đường sắt gần như không triển khai được; không huy động được nguồn vốn ngoài ngân sách cho đầu tư phát triển đường sắt; công nghiệp và nhân lực đường sắt chưa phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ hạn chế.
Vận tải đường sắt là một phương thức vận tải có nhiều ưu thế như: vận chuyển hành khách, hàng hóa khối lượng lớn, tốc độ nhanh, an toàn, thuận tiên, tin cậy, chi phí hợp lý; ít bị ảnh hưởng của thời tiết; thích hợp với các hành lang giao thông có nhu cầu vận tải lớn, vận tải hành khách công cộng tại các đô thị lớn. Chính vì vậy, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 49-KL/TW ngày 28/02/2023 về về định hướng phát triển GTVT đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 trong đó đã xác định quan điểm chỉ đạo cần thống nhất nhận thức của cả hệ thống chính trị về vai trò, tầm quan trọng của vận tải đường sắt; yêu cầu tập trung ưu tiên đầu tư phát triển hệ thống GTVT đường sắt hiện đại, đồng bộ, bền vững; tạo động lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước và một những giải pháp quan trọng được đặt ra là cần ưu tiên hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách, tạo môi trường thuận lợi, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển GTVT đường sắt.
Vì vậy, Luật Đường sắt năm 2017 đã được đưa vào kế hoạch nghiên cứu, rà soát điều chỉnh theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị về Định hướng chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV.
Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy phát biểu khai mạc Hội nghị
Triển khai thực hiện nhiệm vụ trên, Bộ GTVT đã nghiên cứu xây dựng dự thảo Báo cáo tổng kết 5 năm thi hành Luật Đường sắt, thực hiện khảo sát thực tế về tình hình triển khai thi hành Luật, cũng như tổ chức các Hội nghị chuyên đề để lấy ý kiến trực tiếp của các đối tượng chịu sự điều chỉnh của Luật; đồng thời gửi lấy ý kiến của các bộ, ngành, địa phương và các cơ quan, đơn vị liên quan. Đến nay Bộ GTVT đã nhận được 55 ý kiến của các bộ, ngành, địa phương góp ý cho dự thảo Báo cáo Tổng kết Luật Đường sắt.
Bộ GTVT xác định công tác xây dựng thể chế trong đó có Luật Đường sắt là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu nhằm cụ thể hóa định hướng phát triển kinh tế - xã hội được Đại hội Đảng thông qua. Đây là một cơ hội lớn cho ngành đường sắt, vì vậy cần tập trung nguồn lực, trí tuệ để triển khai trên quan điểm xây dựng được dự thảo Luật tốt, có tính chiến lược, toàn diện, tầm nhìn phù hợp với thực tiễn.
Phó Cục trưởng phụ trách Cục ĐSVN Trần Thiện Cảnh trình bày báo cáo
tổng kết 5 năm thực hiện Luật Đường sắt
Báo cáo tóm tắt tổng kết 5 năm thực hiện Luật Đường sắt, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Đường sắt Việt Nam Trần Thiện Cảnh khẳng định, Luật Đường sắt là văn bản pháp lý quan trọng đã thể chế hóa kịp thời các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với mọi hoạt động trong lĩnh vực GTVT đường sắt. Qua 5 năm thực hiện Luật, về cơ bản các quy định của Luật phù hợp với thực tế trong lĩnh vực đường sắt, đã tạo sự chuyển biến tích cực cho các hoạt động đường sắt; hệ thống văn bản QPPL cơ bản đã đầy đủ, hoàn chỉnh. Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước với mục tiêu “Phát triển GTVT đường sắt hiện đại, đồng bộ nhằm thúc đẩy phát triển KT-XH nhanh, bền vững, đáp ứng mục tiêu đến năm 2045 nước ta là nước phát triển có thu nhập cao. Vận tải đường sắt đóng vai trò chỉ đạo trên hành lang kinh tế Bắc - Nam, các hành lang vận tải chính Đông - Tây và vận tải hành khách tải các đô thị lớn” cần tiếp tục rà soát, nghiên cứu để sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật trong lĩnh vực đường sắt nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách ưu đãi, tạo môi trường thuận lợi, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển GTVT đường sắt; cơ chế, chính sách pháp luật về sử dụng đất cho xây dựng và cho thuê KCHTĐ; các cơ chế, chính sách, giải pháp phù hợp để tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh tiến trình đầu tư các tuyến đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị.
Nguyên Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông, chuyên gia về lĩnh vực
GTVT đường sắt phát biểu tại Hội nghị
Phát biểu tham luận tại Hội nghị, đại diện các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội, các doanh nghiệp và các chuyên gia trong lĩnh vực đường sắt đã tập trung đánh giá kết quả, khó khăn, hạn chế trong việc triển khai thực hiện Luật Đường sắt, đề xuất một số kiến nghị để hoàn thiện các quy định của pháp luật đường sắt trên cơ sở kết quả triển khai thi hành Luật Đường sắt tại cơ quan, đơn vị mình để Bộ GTVT tổng hợp đầy đủ, toàn diện, hoàn chỉnh dự thảo Báo cáo tổng kết Luật Đường sắt.
Đại diện các cơ quan, đơn vị, các chuyên gia phát biểu ý kiến
nhằm tiếp tục hoàn thiện dự thảo Báo cáo Tổng kết Luật,
làm cơ sở lập đề nghị xây dựng Luật Đường sắt (sửa đổi)
Phát biểu bế mạc Hội nghị, thay mặt Bộ GTVT, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cảm ơn sự tham dự và các ý kiến tâm huyết, trách nhiệm của đại biểu tại Hội nghị đối với sự phát triển của ngành đường sắt nói riêng và ngành GTVT nói chung.
Qua các ý kiến tham luận, phát biểu của các đại biểu, trên cơ sở đánh giá Tổng kết Luật Đường sắt 2017, Bộ trưởng đã tổng hợp lại một số nội dung theo nhóm vấn đề cần phải nghiên cứu, xem xét đề xuất sửa đổi Luật Đường sắt như sau:
Về quan điểm: Một là, việc sửa đổi Luật Đường sắt phải phù hợp với Hiến pháp, chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước trong phát triển đường sắt; đặc biệt là bám sát Kết luận số 49-KL/TW của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045.
Hai là, đảm bảo sự tương thích với các Điều ước quốc tế về đường sắt mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
Ba là, kế thừa những ưu điểm của Luật Đường sắt 2017; bổ sung, thay thế những nội dung không phù hợp; tăng cường phân cấp, phân quyền trong hoạt động đường sắt; tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm phát triển đường sắt của các nước trên thế giới phù hợp với điều kiệnViệt Nam.
Bốn là, đa dạng hoá nguồn lực, huy động tối đa nguồn lực từ quỹ đất trong đầu tư phát triển KCHTĐS, công nghiệp, khai thác vận tải đường sắt; ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo; đẩy mạnh thu hút các thành phần kinh tế tham gia đầu tư, kinh doanh đường sắt.
Năm là, ứng dụng KHCN hiện đại, đặc biệt là các thành tựu của Cuộc CMCN lần 4 trong xây dựng, quản lý, khai thác KCHTĐS nhằm hạn chế ô nhiễm môi trường và tiết kiệm năng lượng.
Về định hướng, cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số quy định sau:
Một là, về chính sách phát triển đường sắt: bổ sung một số quy định về chính sách, ưu đãi, hỗ trợ cho phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt, vận tải đường sắt và công nghiệp đường sắt.
Hai là, về kết cấu hạ tầng đường sắt: mô hình phát triển đô thị theo định hướng kết nối giao thông (TOD); phân quyền thực hiện nhiệm vụ QLNN về đầu tư xây dựng, quản lý, bảo trì, khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, đường sắt vùng…
Ba là, về công nghiệp, phương tiện giao thông đường sắt: Quy định các chính sách về hỗ trợ vốn đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới công nghệ, phát triển các sản phẩm cơ khí đường sắt; xây dựng cơ chế đặt hàng cho một số tập đoàn, doanh nghiệp trong nước có quy mô lớn, có đủ năng lực thực hiện nhiệm vụ có tính chiến lược, dẫn dắt quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa; nội địa hóa, liên doanh, liên kết giữa doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp nước ngoài khi đầu tư phát triển đường sắt.
Bốn là, về đường sắt đô thị: bổ sung quy định về quản lý tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt đô thị; phân quyền cho UBND cấp tỉnh quản lý an toàn đường sắt đô thị, đánh giá, chứng nhận an toàn hệ thống; bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù về đào tạo, phát triển nguồn nhân lực phục vụ phát triển đường sắt đô thị.
Năm là, về đường sắt tốc độ cao: bổ sung các quy định cụ thể về công tác đầu tư, xây dựng, quản lý, bảo trì, vận hành, khai thác... đường sắt tốc độ cao; quy định quy trình phối hợp trong quy hoạch, tiêu chuẩn xây dựng; cơ chế chính sách đảm bảo nguồn lực tài chính và thu hút, khuyến khích các chủ thể tham gia đầu tư xây dựng, phát triển kinh doanh trong lĩnh vực này.
Để tiếp tục triển khai thực hiện việc tổng kết, sửa đổi Luật Đường sắt, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng đề nghị Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy chỉ đạo Vụ Pháp chế, Cục Đường sắt VN và các đơn vị thuộc Bộ GTVT tiếp thu tối đa, giải trình các ý kiến góp ý của các bộ, ngành, địa phương và các tổ chức, chuyên gia tại Hội nghị này cũng như các ý kiến góp ý của các tổ chức, cá nhân để hoàn thiện Dự thảo Báo cáo Tổng kết Luật Đường sắt, làm cơ sở cho việc Lập đề nghị xây dựng Luật Đường sắt (sửa đổi) trình các cấp thẩm quyền theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.