Ngày 13/5/2024, Cục Đường sắt Việt Nam phối hợp với Công ty CP Tư vấn EY Việt Nam tổ chức Hội thảo tổng kết dự án những kinh nghiệm quốc tế tốt hỗ trợ Cục Đường sắt Việt Nam xây dựng dự thảo Luật Đường sắt 2017 (sửa đổi).
Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam Trần Thiện Cảnh phát biểu tại Hội nghị
Tại hội thảo, Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam - Trần Thiện Cảnh đã tóm tắt tình hình, tiến độ xây dựng Luật Đường sắt (sửa đổi), trong đó hồ sơ đề nghị xây dựng Luật đã được Cục Đường sắt Việt Nam là cơ quan chủ trì tham mưu cho Bộ GTVT thực hiện theo đúng quy định. Bộ GTVT đã nghiên cứu tiếp thu đầy đủ ý kiến của Thường trực Chính phủ, thành viên Chính phủ, các ý kiến của các bộ, ngành, cơ quan, tổ chức và đang chỉnh lý, hoàn thiện hồ sơ. Dự kiến dự thảo luật sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025) và được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025). Luật có hiệu lực từ ngày 1/7/2026
Dự án đáp ứng mục tiêu hỗ trợ Cục Đường sắt Việt Nam và Bộ GTVT: nghiên cứu, sử dụng các thông lệ tốt quốc tế để soạn thảo Luật Đường sắt (sửa đổi); Nâng cao năng lực xây dựng thể chế, quy định pháp luật; Chủ động định hướng, thiết lập các mốc chuyển dịch sang năng lượng xanh trong lĩnh vực đường sắt.
Về phạm vi của hoạt động, dự án khảo sát và nghiên cứu thực trạng ở Việt Nam, các thông lệ quốc tế tốt và đưa ra các khuyến nghị đối với chính sách về: Đường sắt tốc độ cao; Mô hình phát triển đường sắt đô thị và mô hình phát triển đô thị gắn kết với giao thông công cộng (Transit-oriented Development - TOD) cho đường sắt đô thị và đường sắt quốc gia đi qua đô thị; Thích ứng với biến đổi khí hậu trong ngành đường sắt và quản lý an toàn phương tiện đường sắt… "Kết quả của dự án là cơ sở khoa học, kinh nghiệm quốc tế để Cục Đường sắt Việt Nam là cơ quan được giao chủ trì xây dựng Luật Đường sắt (sửa đổi) nghiên cứu chuyển tải thành các quy định trình cấp thẩm quyền xem xét, phê duyệt"
Dự án được triển khai trong thời gian ngắn nhưng đã đạt được kết quả rất đáng trân trọng. Tháng 1/2024, dự án chính thức khởi động. Trong tháng 2 và tháng 3, dự án tổ chức khảo sát, tham vấn tại các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp trong lĩnh vực đường sắt của Việt Nam và tổ chức đoàn công tác học tập kinh nghiệm tại Hàn Quốc. Tháng 4 vừa qua đã diễn ra các hội thảo chuyên đề, gồm: Đường sắt tốc độ cao; Mô hình phát triển đường sắt đô thị và mô hình phát triển đô thị gắn kết với giao thông công cộng (TOD) cho đường sắt đô thị; Thích ứng với biến đổi khí hậu trong ngành đường sắt và quản lý an toàn phương tiện đường sắt.
Cũng thời gian này dự án tổ chức đoàn công tác học tập kinh nghiệm tại Pháp. Cuối tháng 4 và đầu tháng 5 thực hiện tổng hợp ý kiến và hoàn thiện báo cáo chuyên đề. Đến nay, dự án đã cơ bản hoàn thành.
Trong thời gian tới, dự án xây dựng Luật Đường sắt (sửa đổi) là nhiệm vụ trọng tâm của Cục Đường sắt Việt Nam, đặc biệt xây dựng chính sách tốt, đột phá nhằm thúc đẩy sự phát triển lĩnh vực đường sắt phù hợp với sự phát triển của KT-XH và yêu cầu quản lý Nhà nước.
Một số hình ảnh tại Hội nghị
Thể chế hoá các khuyến nghị của Dự án trong quá trình xây dựng Luật Đường sắt (sửa đổi)
Tại hội thảo, các chuyên gia dự án, các cơ quan, đơn vị trong lĩnh vực đường sắt đã có nhiều ý kiến góp ý và bày tỏ sự nhất trí cao, qua đó đưa ra các khuyến nghị về các nội dung như: Đường sắt đô thị, đường sắt tốc độ cao, quản lý an toàn đường sắt… Đây là những khuyến nghị tốt để Cục Đường sắt Việt Nam nghiên cứu, học tập và vận dụng trong quá trình xây dựng Luật Đường sắt (sửa đổi).
Đối với đường sắt đô thị. Theo chuyên gia quốc tế của Dự án ông Richard Bullock, Việt Nam nên điều chỉnh, bổ sung quy định trong dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) về đầu tư đường sắt đô thị bao gồm: Quy định về vai trò của Nhà nước và chính quyền địa phương trong đầu tư đường sắt đô thị; Quy định về hỗ trợ của ngân sách trung ương cho đầu tư đường sắt đô thị bao gồm mức hỗ trợ tối đa. Đồng thời cần rà soát các quy định hiện hành về đầu tư để đảm bảo tính đồng bộ trong triển khai cơ chế khuyến khích phát triển đường sắt.
Đối với đầu tư đường sắt tốc độ cao. Theo chuyên gia quốc tế ông Martin Baggott cho biết, trên thế giới, hầu hết các dự án đường sắt tốc độ cao đều được thực hiện theo hình thức đầu tư công. Các tuyến được đầu tư bằng hình thức PPP rất ít và phần lớn đều chưa thành công, vẫn cần sự hỗ trợ rất lớn của Nhà nước. Các doanh nghiệp cũng chỉ đầu tư vào các tuyến có khả năng sinh lời cao. Ông cho biết tại Nhật Bản và Trung Quốc, có nhiều dự án đường sắt tốc độ cao tại hai quốc gia này được triển khai hiệu quả với nguồn vốn đầu tư công kết hợp với ngân sách địa phương. Trên thực tế, cả hai quốc gia này đều "luật hóa" vai trò đóng góp nguồn vốn nhà nước và nguồn vốn của địa phương tại mỗi dự án đường sắt tốc độ cao. Qua đó khuyến nghị Việt Nam nên đề xuất, rà soát, bổ sung tại dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) quy định vai trò trong huy động nguồn lực của trung ương và địa phương trong việc đầu tư phát triển đường sắt tốc độ cao.